Temiz Eller , Temiz Zihinler

Annelerimiz, sağlık alanında çalışan uzmanlar mikrobun yayılmasını önlemek için birincil yapmamız gereken şeyin ellerimizi yıkamamız olduğunu söylerler, biliriz, uygularız.Ancak,
Araştırmacılar daha da ileri gidip fiziksel temizliğin şaşırtıcı psikolojik etkisini bularak yaralarımıza derman olmuştur ya da olmuş mudur?


Konunu özü şu : Bulgulara göre fiziksel temizlik vereceğimiz sert ahlaki kararları oldukça azaltıyor.

Kişisel olarak bir hayli içinde olduğum ilgilendiğim karar verme davranışı ve ahlaki kararlar hakkında araştırmaları anlatmadan önce bu işteki baba ismi size tanıtmak isterim; Jonathan Haidt. Bu amcamız yaklaşık 16 yıl Virginia Üniversitesinde psikoloji dersi verdikten sonra New York Üniversitesine geçmiş, profesör olarak çalışmaya devam etmektedir. Kendisi bir çok kültürde ahlak konusunu derinlemesine incelemiştir ve gözümde tam bir idoldür.  TED'deki konuşmalarını dinlemenizi bir hayli tavsiye ederim.

2008 yılında Jonathan Haidt ve arkadaşları insanlara, yakın kuzenlerin evlenmesinin uygunluğu üzerinde muhakeme yaptırdı. Muhakeme bu tarzta seçildi çünkü bu durum çoğu insanın midesini kaldırır.
Velhasıl kerim, 2 grup seçildi. Bir grubun muhakemesi çok ağır bir çöp kokusu altında yapılırken, diğerleri normal bir oda ortamında yapıldı. Kokuya maruz kalan kişiler bu durumu daha ahlaksız olarak belirlerken, koku altında kalmayan insanlar bahsi geçen evliliğin mümkün olabileceğini söyledi. Buradan yola çıkarak, araştırma fiziksel olarak pis hissetmenin daha sert kararlar verdirdiğini kanıtladı.

Durun dayanamıyacağım, bir araştırma daha anlatmak istiyorum. Gene 2008 yılında ( yanlış hatırlamıyorsam) yapılan bir araştırma göre de temizlikle, ahlaki karar arasındaki ilişki incelendi. İnsanlara bir kaç senaryo verildi. Senaryolar yerde bulduğumuz cüzdandaki parayı saklamanın masum olup olmadığı gibi hikayeler içeriyordu. Bu sorulara bazı insanlar ellerini yıkar yıkamaz cevabını verirken, diğer grup da ellerini yıkamadan cevap verdi.  Ellerini yıkamış olan insanlar bunun olası olduğunu , yıkamamış kişiler senaryonun çok uygunsuz ve kabul edilemez olduğunu söyledi. ( Durun bir düşünün)

Bu araştırmalar hakimler üzerinde de yapılmış ve teorideki hipotezin doğruluğunu kanıtlamışlar. Lakin,lütfen karıştırmayın, durum senaryonun doğru veya yanlış olması tartışmıyor. Fiziksel temizliğin, ahlaki bir karar alırken/verirken gerçekleştirdiği etkisinden bahsediyoruz. Yani tehlike şu ki bir el yıkama gibi basit birşey davranış ile bir suçlu yanlışıkla aklanabilir!

Sonuç olarak, verdiğimiz kararlara rasyonel olarak vardığımızı düşünsek de bazı dış faktörler bunu etkileyebiliyor.

Check-in kontuarlarında vereceğiniz bavul eğer 20/30 kiloyu aşmış olursa dua edin de sorumlu kişi kendisini temiz hissetsin :)



S. Schnall, J. Haidt, G. L.Clore and A. H. Jordan (2008). Personality and Social Psychology Bulletin.

-----İnci Tebiş-----

Categories: araştırma, el yıkama, hukuk, Judical, psikolog, psikoloji